„Przezorny zawsze ubezpieczony” – to popularne powiedzenie Polacy starają się stosować w praktyce. Każdego roku przeznaczają dziesiątki miliardów złotych na rozmaite polisy. Chroniące przed skutkami nagłych zdarzeń, zabezpieczające majątek, zapewniające lepszej jakości usługi medyczne, pozwalające zadbać o najbliższych na wypadek własnej śmierci. Temat jest więc bardzo istotny, ale równocześnie dość złożony – warto jednak zgłębić problematykę, aby zaprzeczyć innej znanej maksymie: „Polak mądry po szkodzie”. Jakie są rodzaje ubezpieczeń? Które są dobrowolne, a które obowiązkowe? Jakich unikać błędów przy wyborze? Co powinna zawierać polisa? W tej publikacji zawarto odpowiedź na wszystkie postawione tu pytania.
Branża ubezpieczeniowa to ogromny sektor z milionami klientów i gigantycznymi obrotami. Dane upublicznione po podsumowaniu działalności na tym rynku w 2020 r. wskazują, że Polacy otrzymali 39,7 mld zł z tytułu odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych. Równocześnie właściciele polis przeznaczyli na wszelkiego rodzaju ochronę 63,5 mld zł, niemal tyle samo co rok wcześniej.
„Zachowanie przez klientów jest kluczowe, bo pandemia nie oznacza, że zwykłych, codziennych szkód zdarza się mniej” – podkreślał Jan Grzegorz Prądzyński, prezes Polskiej Izby Ubezpieczeń (PIU).
Izba zrzesza łącznie 80 towarzystw ubezpieczeniowych (TU) i towarzystw ubezpieczeń wzajemnych (TUW), działających na terenie naszego kraju. Pierwsze to spółki akcyjne, nastawione na działalność komercyjną i obecnie dominujące na rynku; drugie udzielają ochrony osobom będącym równocześnie członkami towarzystwa, którymi stają się wszyscy ubezpieczeni (na tym właśnie polega zasada wzajemności).
Funkcjonują na podstawie zapisów określonych w Ustawie o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, ale każda firma zajmująca się ubezpieczeniami musi posiadać zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). I później podlega jej bieżącej kontroli.
Jakie są rodzaje ubezpieczeń?
W Polsce prawnie dozwolone są dwa rodzaje ubezpieczeń: społeczne i gospodarcze. Znacznie od siebie się różniące, choć ich podstawowy cel jest podobny – ochrona interesów oraz bezpieczeństwa petentów lub klientów.
Ubezpieczenia społeczne to kluczowa część polityki socjalnej państwa i skierowane są do osób, które wskutek kalectwa, choroby czy starości nie są zdolne – stale lub czasowo – do pracy zarobkowej. Istnieją cztery kategorie tego rodzaju ubezpieczeń:
Ze względu na specyfikę świadczeń ich realizacją zajmują się państwowe instytucje: Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). W tych przypadkach zakres ochrony jest określony sztywnymi ramami przepisów, brak dowolności w wyborze formy ubezpieczenia czy możliwości jego rozszerzenia poza wskazanymi sytuacjami życiowymi. Nawet na wysokość składek ubezpieczony nie ma wpływu, bo i ta kwestia jest ściśle uregulowana.
Dlatego kolejny odcinek cyklu „Praktyczny poradnik finansowy” poświęcony zostanie ubezpieczeniom gospodarczym. Bo tematyka jest złożona, ale przede wszystkim ściśle się wiąże z dysponowaniem; środków pochodzących z domowego budżetu.
Istnieją dwa podstawowe rodzaje ubezpieczeń gospodarczych: majątkowe i osobowe, a w ich ramach wyróżniane są kolejne kategorie:
Oczywiście, te pierwsze związane są z ochroną wszelkiego rodzaju mienia, najczęściej samochodów, mieszkań, domów, ale także ruchomości, np. dzieł sztuki, biżuterii, pamiątek rodzinnych czy nawet cennej kolekcji znaczków pocztowych. Większość polis ma charakter dobrowolny, są jednak i obowiązkowe, jak chociażby od odpowiedzialności cywilnej (OC) dla właścicieli pojazdów mechanicznych (o tym więcej w dalszej części tekstu).
W przypadku ubezpieczeń osobowych chodzi głównie o ochronę życia i zdrowia. Są one szczególnie popularne w ostatnich miesiącach – rzecz jasna ma to związek z sytuacją epidemiczną i skutkami pandemii koronawirusa. Jak podała Polska Izba Ubezpieczeń, tylko w pierwszym półroczu 2020 r. przeznaczono prawie 0,5 mld zł na ubezpieczenia zdrowotne, a takie polisy miało już ponad 3 mln Polaków (13,1 proc. więcej niż rok wcześniej).
Celem ostatniej kategorii polis jest minimalizowanie skutków dramatycznych zdarzeń, które trudno przewidzieć, np. wypadków, pożarów, powodzi…
Prawo – dla ubezpieczycieli i ubezpieczonych
W Polsce funkcjonuje kilka norm prawnych regulujących rynek, m.in. prawo ubezpieczeń gospodarczych, ustawa dotycząca ubezpieczeń obowiązkowych, wspomniana już ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Zapisy każdej są ważne, ale ich zakres jest ograniczony danym zagadnieniem.
Kluczową rolę odgrywa Kodeks cywilny. Omawianej tematyce poświęcony został tytuł XXVII k.c. nazwany „Umowa ubezpieczenia” – w artykułach 805–834. Warto znać niektóre z nich, bo mają istotne znaczenie.
Już na początku sformułowano fundamentalną zasadę:
„Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę” (art. 805 § 1).
Umowa zostanie uznana za nieważną, jeśli „zajście przewidzianego w umowie wypadku nie jest możliwe”, a z kolei „objęcie ubezpieczeniem okresu poprzedzającego zawarcie umowy” spowoduje, iż będzie ona bezskuteczna (art. 806).
Co można objąć polisą w przypadku ubezpieczeń majątkowych?
„Przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu” (art. 821).
Do obowiązków ubezpieczonego należy przede wszystkim opłacenie stosownych składek oraz podanie wszystkich znanych okoliczności, o które ubezpieczyciel zapytywał w formularzu oferty. Jakie mogą być konsekwencje, jeśli coś zostanie zatajone?
„Ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za skutki okoliczności, które z naruszeniem paragrafów poprzedzających nie zostały podane do jego wiadomości. Jeżeli do naruszenia paragrafów poprzedzających doszło z winy umyślnej, w razie wątpliwości przyjmuje się, że wypadek przewidziany umową i jego następstwa są skutkiem okoliczności, o których mowa w zdaniu poprzedzającym” (art. 815 § 3).
Warto jeszcze zacytować artykuł 833 k.c., bo w tej kwestii narosło wiele mitów.
„Przy ubezpieczeniu na życie samobójstwo ubezpieczonego nie zwalnia ubezpieczyciela od obowiązku świadczenia, jeżeli samobójstwo nastąpiło po upływie lat dwóch od zawarcia umowy ubezpieczenia. Umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą skrócić ten termin, nie bardziej jednak niż do 6 miesięcy”.
Kiedy ubezpieczenie jest obowiązkiem?
W przypadku ubezpieczeń gospodarczych dominuje dobrowolność w obejmowaniu polisą wybranych dóbr oraz zakresu ich ochrony. Są jednak wyjątki od reguły. To zagadnienie reguluje Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Wskazuje sytuacje, gdy konsument jest wręcz zobligowany do posiadania takiej polisy. Zgodnie z zapisami ustawy chodzi o ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczenia OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego i ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych.
„Ponadto ustawa określa sposób kontroli spełnienia obowiązku zawarcia powyższych umów ubezpieczeń oraz konsekwencje niespełnienia tego obowiązku, a także podstawowe zasady, jakim powinny odpowiadać inne wymienione umowy ubezpieczeń obowiązkowych oraz zadania i zasady działania Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego i Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych” – wyjaśnia Ministerstwo Finansów.
Dla precyzji informacji – taki obowiązek spoczywa również na przedstawicielach określonych grup zawodowych (m.in. doradcach podatkowych, adwokatach, radcach prawnych, rzeczoznawcach majątkowych, komornikach).
Od razu warto wyjaśnić rolę wymienionych instytucji, którą sentencjonalnie scharakteryzowało Ministerstwo Finansów.
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG, strona internetowa Ufg.pl):
Do zadań Funduszu należy zaspokajanie roszczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego za szkody powstałe na terytorium RP:
UFG jest instytucją zajmującą się kontrolą spełnienia obowiązku ubezpieczenia i egzekwowaniem opłat za niespełnienie tego obowiązku.
W przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń do zadań UFG należy zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z tytułu umów ubezpieczenia:
Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (PBUK, strona internetowa Pbuk.pl) zrzesza zakłady ubezpieczeń, które prowadzą działalność w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów poza granicami kraju.
Przedmiotem działalności PBUK jest m.in. wystawianie dokumentów ubezpieczeniowych ważnych w innych krajach; zawieranie z zagranicznymi biurami narodowymi umów o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych oraz o zaspokajaniu roszczeń wynikających z międzynarodowego ruchu pojazdów mechanicznych; organizowanie likwidacji lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium RP przez posiadaczy pojazdów z rejestracją zagraniczną, posiadających ważne dokumenty ubezpieczeniowe wystawione przez zagraniczne biura narodowe.
OWU – co to jest i dlaczego należy je uważnie przeczytać?
Jak wynika z badania „Poziom wiedzy finansowej Polaków w 2021”, przeprowadzonego na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości oraz Fundacji GPW, zaledwie 40 proc. Polaków uważnie czyta dokumenty przed ich podpisaniem. W przypadku umowy ubezpieczeniowej pobieżne przejrzenie jej paragrafów może mieć fatalne skutki. Brak lub nieprecyzyjność jakiegoś zapisu stwarza ryzyko, że nie zostanie wypłacone odszkodowanie, choć składki były regularnie uiszczane. Dlatego warto poświęcić nieco czasu, aby ze zrozumieniem przeczytać kolejne akapity umowy i sprawdzić, czy zawiera wszystko, na czym zależy potencjalnemu ubezpieczonemu.
Nie należy jednak ograniczać się do wydruku polisy, bo to jedynie lakoniczne potwierdzenie zawarcia umowy. Znacznie ważniejszy jest dokument określany jako „ogólne warunki ubezpieczenia” (OWU). W nim zawarte są bowiem kluczowe informacje dotyczące zakresu ubezpieczenia, sumy, ewentualnych wyłączeń z polisy. Choć to zazwyczaj wiele stron rozmaitych paragrafów, nie warto poprzestawać na nagłówkach.
Kilka praktycznych porad o tym, jak czytać OWU, przygotował Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który podkreśla, że „umów ubezpieczenia nie da się łatwo ze sobą porównać, np. ze względu na wysokość składki, ponieważ za tę samą cenę można uzyskać bardzo różny poziom ochrony”.
„Osoba zamierzająca wykupić ubezpieczenie powinna zwrócić uwagę przede wszystkim na zakres ochrony ubezpieczeniowej. Czy wypadki, przed którymi chcemy się chronić, wchodzą w zakres podstawowej ochrony, czy trzeba opłacić dodatkową składkę? Z reguły długi jest też katalog wyłączeń, czyli sytuacji, których wystąpienie nie powoduje odpowiedzialności ubezpieczyciela. Może się okazać, że chociaż zapłaciliśmy niską, pozornie korzystną składkę, to nie jesteśmy wcale dobrze ubezpieczeni” – podkreślono w poradach konsumenckich na stronie Uokik.gov.pl
Polisa dla zmotoryzowanych
Omawiając temat ubezpieczeń majątkowych, nie można nie poruszyć wątku właścicieli pojazdów mechanicznych, czyli samochodów osobowych oraz ciężarowych, maszyn rolniczych, autobusów, motocykli, ciągników rolniczych, przyczep i wszystkich pozostałych podlegających rejestracji. Bo oni – oprócz posiadaczy domów i mieszkań – tworzą kluczowy segment rynku.
Przede wszystkim jednak są, jak wcześniej wspomniano, w gronie osób zobowiązanych do wykupienia ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC). Nawet jeśli zarejestrowany samochód stoi w garażu od lat nieużytkowany, to musi mieć OC. Mało tego – zgodnie z art. 5 cytowanej już ustawy firmy ubezpieczeniowe nie mają prawa odmówić sprzedaży obowiązkowego ubezpieczenia. Dodatkowo nie mogą modyfikować zakresu ochrony.
Dlaczego OC pojazdów mechanicznych jest tak ważne? Powód jest jeden, acz fundamentalny: bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego. OC zapewnia bowiem ochronę osobom pokrzywdzonym w zdarzeniu drogowym, gwarantuje poszkodowanym zaspokojenie roszczeń. I nie ma znaczenia, w jakim TU uczestnicy wypadku lub kolizji mają wykupione polisy. Funkcjonuje zasada wzajemności.
I ostrzeżenie dla posiadaczy czterech kółek – za brak ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej grożą bardzo wysokie mandaty. Nawet jeden dzień przerwy, gdy np. kierowca zapomni opłacić składki, a zostanie zatrzymany do kontroli i policjant odkryje niedopatrzenie, może naprawdę słono kosztować.
Wysokość kar określa Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (podane na grafice obok).
Ubezpieczyciel odpowiada za szkody wyrządzone przez swojego klienta – umyślne, nieumyślne, a nawet będące skutkiem przestępstwa. Pamiętać jednak należy, że dysponuje on uprawnieniem, które nazywane jest „regresem ubezpieczeniowym”. Co to oznacza? Jeśli kierowca posiadający ubezpieczenie OC spowodował wypadek np. pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, to firma ubezpieczeniowa musi zlikwidować powstałe szkody, czyli po prostu zapłacić odszkodowanie. Równocześnie jednak ma prawo domagania się od sprawcy takiego zdarzenia zwrotu wypłaconych środków.
Temat samochodowego OC jest na tyle istotny, że pod koniec kwietnia tego roku wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Co ciekawe, rozpatrywana sprawa pochodziła z Polski, a dotyczyła kwestii, czy niesprawny technicznie pojazd także powinien mieć wykupione ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej. TSUE jednoznacznie stwierdził, że samochód zarejestrowany w państwie należącym do Wspólnoty musi posiadać ważne OC. Taki obowiązek ustaje dopiero, jeśli pojazd zostanie we właściwy sposób wyrejestrowany i wycofany z ruchu.
O ile OC jest obowiązkowe, to kierowcy mogą wybrać jeszcze opcję AC, czyli autocasco. To w pełni dobrowolne ubezpieczenie komunikacyjne. Zazwyczaj oferowane w pakiecie z OC, a zakres ochrony pojazdu określają ogólne warunki ubezpieczenia. Przykładowo przed skutkami wichury, gdy drzewo spadnie na samochód, przed kradzieżą, zniszczeniem przez wandali, pozwala też pokryć koszty stłuczki, do której doszło z winy ubezpieczonego.
Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków
Osoba planująca wykupienie polisy na pewno spotka się w prospektach towarzystw ubezpieczeniowych ze skrótem NNW. Kryje się pod nim istotny element ubezpieczeń gospodarczych, oznaczający ochronę przed następstwami nieszczęśliwych wypadków, a więc skutkami trudnych do przewidzenia zdarzeń, np. upadek na rowerze, złamanie nogi na źle odśnieżonym chodniku, pożar, pobicie przez przestępców, uderzenie oderwaną częścią elewacji budynku i wiele, wiele podobnych sytuacji.
Za „nieszczęśliwy wypadek” uznawane jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, niezależną od ubezpieczonego i mającą źródło poza jego organizmem, którego skutkiem jest uszczerbek na zdrowiu lub nawet utrata życia. Ponieważ w Kodeksie cywilnym brak definicji nieszczęśliwego wypadku, dlatego z punktu widzenia konsumenta jeszcze istotniejsze staje się bardzo dokładne przeanalizowanie OWU, bo towarzystwa ubezpieczeniowe mogą różnie interpretować i kwalifikować nawet to samo zdarzenie.
Ubezpieczenie NNW może dodatkowo chronić przed skutkami zdarzeń komunikacyjnych – dlatego wiele osób łączy je z OC czy autocasco. Hipotetyczna sytuacja, ale niestety często mająca miejsce na drogach: samochód, w którym – oprócz kierowcy – podróżują członkowie jego rodziny, bierze udział w wypadku. AC pokryje szkody związane ze zniszczeniem auta. Natomiast posiadanie NNW zapewni środki na sfinansowanie kosztów leczenia ofiar w przypadku stwierdzenia trwałego uszczerbku na zdrowiu. I chroni wszystkich użytkowników pojazdu.
NNW to rodzaj ubezpieczenia osobowego, którego celem jest ochrona życia i zdrowia. Jej zakres nie jest określony sztywnymi ramami, choć istnieją podstawowe pakiety. Można jednak indywidualnie negocjować z towarzystwem ubezpieczeniowym rozszerzenie warunków polisy, którą można objąć chociażby dowolną część ciała (jeśli znajdzie się firma gotowa do takiej umowy). To popularne zwłaszcza wśród aktorów, piosenkarek czy sportowców. Rzekomo pierwsza była Marlena Dietrich, która swój głos ubezpieczyła na milion dolarów. Natomiast kilka lat temu ujawniono, że Robert Lewandowski ubezpieczył nogi na wypadek ciężkiej kontuzji – wtedy mówiło się o 12 mln euro, dzisiaj ta kwota zapewne jest znacznie wyższa.
Ten rodzaj ubezpieczeń jest dla większości osób dobrowolny, ale przedstawiciele niektórych profesji muszą mieć wykupiony pakiet NNW, m.in. żołnierze.
I na koniec tego wątku ważne zastrzeżenie – jeśli do nieszczęśliwego wypadku dojdzie z winy ubezpieczonego lub z powodu powstałego przez niego zaniedbania, to TU może odmówić wypłaty odszkodowania. Przykładowe sytuacje: kierowanie samochodem bez uprawnień, udział w bójce (poza przypadkiem obrony koniecznej), jazda bez zapiętych pasów bezpieczeństwa, uszczerbek na zdrowiu powstały, gdy poszkodowany był pijany lub pod wpływem środków odurzających.
Z ubezpieczeniem do lekarza
Bardzo ważną kategorią są ubezpieczenia zdrowotne. Zarówno obowiązkowe, jak i prywatne. Te drugie są w ostatnich miesiącach szczególnie popularne wśród Polaków. Oczywiście, ma to związek ze skutkami pandemii koronawirusa i trudniejszym dostępem do świadczeń publicznej służby zdrowia.
Podsumowując dane po pierwszym półroczu 2020 r., Polska Izba Ubezpieczeń podawała, że takie polisy ma już ponad 3 mln Polaków, czyli o 13 proc. więcej niż rok wcześniej. Natomiast w marcu br. PIU opublikowała wyniki badania opinii społecznej, z których wynikało, że co piąta osoba mająca prywatne ubezpieczenie zdrowotne kupiła je lub przedłużyła podczas pandemii. Poza tym aż 40 proc. osób, które obecnie nie posiada podobnej polisy, rozważa jej zakup.
„Zainteresowanie wzrosło, zwłaszcza w początkowym okresie lockdownu, ponieważ ludzie przykładali większą wagę do swojego stanu zdrowia. Trend ten zaobserwowaliśmy zarówno w ubezpieczeniach indywidualnych, jak i grupowych. Podczas pandemii wzrosło znaczenie polisy zdrowotnej również jako benefitu pracowniczego. Wielu pracodawców zdecydowało się na jej zakup dla pracowników” – tłumaczyła Dorota M. Fal, doradca zarządu Polskiej Izby Ubezpieczeń.
Jakie są korzyści z posiadania tego rodzaju ubezpieczenia? Główna to szybszy i łatwiejszy dostęp do wszelkiego rodzaju usług medycznych, lekarzy specjalistów czy badań. Jej zakres jest uzależniony od ceny i oferty firm zajmujących się takimi usługami.
W OWU prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych często pojawiają się wyłączenia, do najczęstszych należą samookaleczenie, skutki uzależnień czy choroby w wyniku wad wrodzonych.
Pamiętać również należy, że ubezpieczenie prywatne nie zastępuje obowiązkowego.
Podstawowa opieka zdrowotna jest bowiem zapewniona, gdy w imieniu osoby legalnie pracującej odprowadzana jest – obowiązkowo! – składka zdrowotna trafiająca do Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), odpowiadającemu za realizację ubezpieczeń zdrowotnych. Obejmują one m.in. wizyty lekarskie, zabiegi i pobyt w szpitalu, refundacje recept i niektórych środków leczniczych.
Jeśli ktoś nie posiada obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, ale mieszka na terenie Polski, może dobrowolnie się starać o objęcie takim świadczeniem. W tym celu trzeba złożyć wniosek do Narodowego Funduszu Zdrowia. Istnieje też opcja, aby osoba z obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym zgłosiła członka najbliższej rodziny do objęcia tym samym pakietem.
Ponieważ zbliża się okres wakacyjny, a więc także zwiększony ruch turystyczny (o ile pandemia na to pozwoli), to warto zadbać o własne bezpieczeństwo podczas zagranicznego wyjazdu. Oprócz tego, jaki pakiet ubezpieczeń zaproponują biura podróży, trzeba na własną rękę się postarać o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ).
„EKUZ może zostać wydana wyłącznie osobom zgłoszonym do ubezpieczenia zdrowotnego lub osobom, które mają prawo do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych zgodnie z przepisami krajowymi” – czytamy wyjaśnienie na stronie Pacjent.gov.pl.
Bezpłatnie wydawana EKUZ to niepozorna, plastikowa karta, ale równocześnie bardzo ważny dokument, który uprawnia do leczenia podczas turystycznego lub zawodowego wyjazdu na terenie wszystkich państw Unii Europejskiej, a także Islandii, Norwegii, Szwajcarii i Liechtensteinu.
Ministerstwo Zdrowia zwraca jednak uwagę na pewien warunek: „Korzystając z EKUZ za granicą, pamiętaj, że podlegasz obowiązkom i korzystasz z praw wynikających z przepisów państwa pobytu na tych samych warunkach, co ubezpieczeni w tym państwie. Jeżeli w danym kraju istnieje obowiązek współpłacenia, również poniesiesz takie koszty”.
Artykuł dostępny na https://gpcodziennie.pl/praktyczny-poradnik-finansowy.
SUBSKRYBUJ aby mieć dostęp do wszystkich tekstów gpcodziennie.pl
Miesięczny dostęp do wszystkich treści serwisu gpcodziennie.pl.
Masz już subskrypcję? Zaloguj się
* Masz pytania odnośnie subskrypcji? Napisz do nas prenumerata@gpcodziennie.pl
