Lider polskich ubezpieczeń już od wieku

Na mocy ustawy z 1921 r., trzy lata po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, powstała Polska Dyrekcja Ubezpieczeń Wzajemnych – prekursor PZU. Obejmowała swoją działalnością obszar Polski z wyjątkiem obszaru dawnego zaboru pruskiego. W 1927 r. została przekształcona w Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych. Już po II wojnie światowej, w 1952 r., w miejsce PZUW utworzono PZU – istniejące do dziś największe towarzystwo ubezpieczeniowe w naszym kraju.

Historia ubezpieczeń na ziemiach polskich sięga kilku wieków wstecz. Ich forma zorganizowana – w postaci Towarzystw Ogniowych – liczy sobie ponad 200 lat, natomiast prapoczątków można doszukiwać się już w czasach I Rzeczypospolitej, w XVI i XVII w. Genezę i rozwój ubezpieczeń w Polsce warto przypomnieć szczególnie obecnie, gdy obchodzimy kolejną rocznicę odzyskania niepodległości, bo to właśnie ten sektor jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki każdego niepodległego kraju.

Okres II Rzeczypospolitej

Dopiero odzyskanie niepodległości przez nasz kraj 11 listopada 1918 r. mogło stworzyć właściwe warunki do utworzenia nowoczesnej instytucji ubezpieczeniowej o zasięgu ogólnopolskim, przekraczającym granice dotychczasowych zaborów, oferującej obywatelom w całym, niepodległym już kraju takie same warunki polis ubezpieczeniowych. Niestety, wskutek ówczesnej sytuacji geopolitycznej: walk o ostateczne ustalenie granic II RP, plebiscytów na Górnym Śląsku oraz na Warmii i Mazurach, a przede wszystkim wojny polsko-bolszewickiej, zakończonej traktatem ryskim w marcu 1921 r., normalne funkcjonowanie państwa polskiego mogło rozpocząć się dopiero trzy lata po odzyskaniu niepodległości.

Ustawą z 23 czerwca 1921 r. o przymusie ubezpieczenia od ognia i o Polskiej Dyrekcji Ubezpieczeń Wzajemnych ówczesny Sejm RP powołał instytucję, którą można uznać za prekursora PZU – istniejącego do dziś lidera rynku ubezpieczeń w naszym kraju. PDUW funkcjonowała jako instytucja publicznoprawna. Ustawa stanowiła, że PDUW była „instytucją samorządową opartą na zasadach wzajemności i mającą na celu dobro publiczne, nie zyski”.

Jak dowiadujemy się z portalu Historia.org.pl, zgodnie z tą ustawą poza pewnymi wyjątkami wszystkie budowle podlegały obowiązkowemu ubezpieczeniu od szkód wyrządzonych przez pożar. Zwolnione z przymusu ubezpieczeń były budowle będące własnością państwa, budowle o wyjątkowym stopniu niebezpieczeństwa ogniowego oraz budowle o charakterze tymczasowym lub przeznaczone do rozbiórki. Suma ubezpieczenia winna wynosić tyle, ile szacunkowa wartość budowli. Natomiast na zasadzie dobrowolnej w PDUW można było zawrzeć ubezpieczenia: plonów od gradobicia, na życie, emerytalne, od nieszczęśliwych wypadków oraz inwentarza od pomoru.

Co ciekawe, oprócz działalności ubezpieczeniowej PDUW prowadziła z funduszy z zebranych składek również akcje zapobiegawcze. Wspomniany portal wymienia wśród nich takie, jak np. zakładanie straży ogniowych, zapomogi dla związków straży ogniowych, popieranie akcji władz komunalnych w kierunku urządzania zbiorników wody, udzielanie pożyczek ulgowych na budowę ogniotrwałych zagród po pożarze czy popieranie badań meteorologicznych w zakresie opadów gradowych.

Rozporządzeniem prezydenta Ignacego Mościckiego z 27 maja 1927 r. Polska Dyrekcja Ubezpieczeń otrzymała nazwę Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Warszawie. Co istotne, była to pierwsza ogólnopolska instytucja ubezpieczeniowa, zapewniająca pełny pakiet ubezpieczeń. Podobnie jak instytucje ubezpieczeniowe działające w poprzednich wiekach PZUW koncentrował się na ubezpieczeniach budynków od pożarów. To jednak nie wszystko. Wspomniany portal zwraca uwagę na fakt, że rozporządzenie prezydenta Mościckiego, tworzące PZUW, uprzywilejowało tę instytucję w zakresie ubezpieczeń obowiązkowych, bowiem każda budowla w wartości co najmniej 2/3 musiała być w nim ubezpieczona. Zaś tylko 1/3 mogła być ubezpieczona na wolnym rynku. Ceny ubezpieczeń znacząco się różniły. Przykładowo ubezpieczenie murowanego domu o twardym pokryciu dachu kosztowało w dużym mieście 0,45 zł za 1000 zł sumy ubezpieczenia, a w miasteczku już 0,90 zł. Natomiast ubezpieczenie drewnianego domu krytego słomą, stojącego w okolicy o drewnianej zabudowie, kosztowało już 14,55 zł w wielkich miastach, a w miasteczkach 23,77 zł. Z kolei ubezpieczenie murowanego budynku o twardym pokrycia dachu w I klasie niebezpieczeństwa kosztowało 0,45 zł, a w III klasie – 0,60 zł.

Według Franciszka Zarębskiego, redaktora pisma pracowników ubezpieczeniowych „Sprawy Związkowe”, PZUW „powierzono (…) również prowadzenie na zasadach wyłączności przymusu ubezpieczenia ruchomości rolnych od ognia, ziemiopłodów od gradobicia i inwentarza żywego od pomoru”.

Okres II wojny światowej nie przerwał działalności PZUW – Niemcy bowiem zezwolili na jej funkcjonowanie jako jednej z nielicznych instytucji – choć zakres jego działania w sposób oczywisty ograniczyli. M.in. zakazywali korzystania z PZUW obywatelom narodowości żydowskiej.

Towarzystwa ogniowe

PZUW zapewne nie powstałby i nie działał w takiej formie i zakresie, gdyby nie rozmaite instytucje ubezpieczeniowe, funkcjonujące już wcześniej, jeszcze w czasach I Rzeczpospolitej. Jak czytamy w opracowaniu Polskiej Izby Ubezpieczeń, w niektórych miastach już w XVI w. powstały tzw. porządki ogniowe, stanowiące zorganizowaną pomoc sąsiedzką. W pierwszej połowie XVII w. zaczęto organizować również kasy ogniowe, które można określić jako zalążki towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Ich działalność oparta została na składce pobieranej z góry, celem zaś było udzielanie pomocy pogorzelcom.

Jak podkreśla portal Historia.org.pl, w pierwszej dekadzie XIX w. zaczęły działać pierwsze zakłady ubezpieczeń, które początkowo miały charakter publiczny – stanowiły własność państwa, ubezpieczenia natomiast w dużej mierze były obowiązkowe. 21 kwietnia 1803 r. powołano Towarzystwo Ogniowe dla Miast w Prusach Południowych, rok później zaś  – Towarzystwo Ogniowe Wiejskie (dosłownie: Dla Wsiów) Prowincji Prus Południowych. Historycznie uważane są za pierwsze publiczne zakłady ubezpieczeniowe działające na ziemiach polskich. W zaborze rosyjskim w 1816 r. rozpoczęło działalność Towarzystwo Ogniowe. W zaborze austriackim pierwszą polską instytucją ubezpieczeniową było utworzone w 1860 r. Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie (tzw. Florianka). Na obszarach polskich zaczęły również funkcjonować z biegiem czasu pierwsze prywatne towarzystwa ubezpieczeń o polskim kapitale i polskim zarządzie.

Po II wojnie

W 1945 r. Zakład wznowił działalność na szeroką skalę. Ustawa z 1952 r. o ubezpieczeniach państwowych przekształciła PZUW w PZU. W latach 1958–1992 PZU działał jako przedsiębiorstwo państwowe, którego głównym zadaniem było realizowanie w Polsce – za pomocą scentralizowanego funduszu ubezpieczeniowego tworzonego ze składek ubezpieczeniowych – ubezpieczeń gospodarczych, majątkowych i osobowych. W latach 60. XX wieku na szyldach i w dokumentach PZU po raz pierwszy pojawiło się charakterystyczne koliste logo z powiększoną literą „Z” w środku.

W wyniku transformacji ustrojowej po 1989 r. PZU został przekształcony w jednoosobową spółkę akcyjną skarbu państwa. W grudniu 1991 r. została również zawiązana spółka akcyjna PZU Życie – na nią PZU przeniósł portfel umów ubezpieczeń na życie.

Największa grupa finansowa w Europie Środkowo-Wschodniej

Dziś PZU to największy konglomerat finansowy nie tylko w Polsce, ale i w naszym regionie Europy. Działalność firmy obejmuje znacznie więcej niż tylko ubezpieczenia. Pełni ona znacznie ważniejszą rolę w gospodarce niż w okresie II RP.

Od 12 maja 2010 r. PZU jest notowany na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, gdzie – od debiutu – znajduje się w czołówce najwyżej wycenianych i najbardziej płynnych spółek. Ponadto jest pierwszą spółką, która weszła w skład WIG20 w dniu pierwszego notowania, kiedy to wielkość obrotu sięgnęła 5,1 mld zł, a wielkość całej oferty w IPO wyniosła 8,1 mld zł (wówczas 2,7 mld USD).

Poza obszarem ubezpieczeń PZU buduje pozycję w sektorze bankowym w Polsce, stając się instytucją, dzięki której dokonana została jego repolonizacja. W 2015 r. spółka PZU zakupiła 25,19 proc. udziałów w kapitale zakładowym Alior Banku SA. Kolejnym etapem była przeprowadzona przez sam Alior Bank transakcja nabycia wydzielonej części Banku BPH, obejmującej jego podstawową działalność.

Jeszcze większe znaczenie miała repolonizacja Banku Pekao SA. 8 grudnia 2016 r. PZU i PFR odkupiły od włoskiego UniCreditu 32,8 proc. akcji Banku Pekao. Transakcja została sfinalizowana 7 czerwca 2017 r. Była to jedna z największych transakcji w sektorze bankowym w Europie w ostatnich latach. Dzięki tej strategicznej inwestycji PZU stał się największą grupą finansową w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej.

Materiał partnerski